İlgili Makaleler
Tam 50 yıl önce, 3 kişi dünyayı terk etti ve aileleri dahil tüm insanları yeryüzünde bıraktı. Bilim ve teknoloji sayesinde, kendilerinden 2000 yıl önce yaşayan toplumların taptığı Ay'a ayak bastılar. Tarih yazılır. O tarihi yazanlar arasında 2 Türk vardı. Apollo 11 hakkında başka yerde zor bulabileceğiniz bir hikaye anlatıyoruz.
Son 52 yıldır hiçbir insan Ay'a gidemedi. Soğuk Savaş sırasında yaşanan zorlu ABD-Sovyet çekişmesinin sonucu olan Apollo misyonları, tarihte bir ilki simgeliyor. ABD ve medya kuruluşlarına rağmen; Apollo misyonlarını kültürel milliyetçiliğe dönüştürse de, yaşananlar tarih kitaplarında sadece "insanlığın başarısı" olarak tanımlanıyor. Yarım asır önce gerçekleşen Apollo 11 misyonunda dünya üzerinde 400 binden fazla insan çalıştı. Bu proje NASA'nın şemsiyesi altında olmasına rağmen aslında her milletten ve her ülkeden insanların seferber edilmesiydi. Arkasındaki bilimsel ve teknolojik altyapı, insanlık tarihi boyunca yaşanan gelişmelerin sonucuydu. 2000 yıl önce bazı ulusların ibadet ettiği tek temel, bazı mesafelerin sadece uzayda değil, zihinlerde de katedilmesine izin verdi. Bu görevde iki Türk bilim adamı da vardı.
Aşağıdaki iki mühendise iyice bakın, çünkü onları ilk kez görebilirsiniz:Solda Arsev Eraslan ve sağda İsmail Akbay. Peki, bu adamlar kim, dahası, NASA'da ne yapıyorlar? Ancak o kişi Arsev Eraslan ise buna inanmalısınız. Türkiye'nin ilk uçak mühendisi olan babası Arsev Necdet Eraslan, Türkiye'de makine mühendisliği eğitimi aldıktan sonra 1959'da ABD'ye gitti. ABD'de yüksek lisans ve doktorasını tamamladıktan sonra NASA'da yazılım geliştirici olarak çalışmaya başladı. Gelelim İsmail Akbay'a. Haydarpaşa'da liseden mezun olduktan sonra üniversite eğitimi için Amerika'ya giden İsmail Bey, 1956 yılında Tennessee Üniversitesi'nden genç fizik mühendisi olarak mezun oldu. Dr. Wernger Von Braun, genç İsmail'i NASA'nın Marshall Uzay Merkezi'nde çalışmaya davet etti. Akbay, Saturn V roketinin F1 motorunu geliştiren ekibe katıldı. Bu arada, Saturn V, Apollo görevlerinde kullanılan roket. Apollo 11 an be an yaşarken iki ismin de hikayesini anlatacağız. Şimdi kaldığımız yerden devam edelim …
Dünyada soğuk, uzayda sıcak savaş ve Apollo Projesi:
25 Mayıs 1961'de, sadece 3 yıl önce kurulan, devlete ait Ulusal Havacılık ve Uzay Dairesi ABD Başkanı John F. Kennedy. ya da İngilizce adının kısaltması ile NASA'ya:"1970'e kadar mürettebatlı bir keşif gezisi ile Ay'a ulaşmalı ve Dünya'ya dönmeliyiz." Bu görevin arkasında Sovyet uzay araştırmalarındaki gelişmelerin büyük etkisi oldu. Uzaya çıkan ilk insan yapımı uydu olan Sputnik-1, 4 yıl önce Sovyetler tarafından fırlatıldı. Ayrıca birçok devlet sırrı gibi Sovyetler de gizlice uzay çalışmaları yürütmekte ve başarılı projelerini dünyaya duyurmaktadır. Bu durum ABD'yi köşeye sıkıştırdığında, etkili bir yerçekimi alanına sahip en yakın gök cismi yarışı başlar. ABD, Sovyetlerden önce Ay'a ulaşmalıdır. Teorik çalışmalar 1967'ye kadar tamamlanır ve 1967'den itibaren NASA projeyi sahada uygulamaya koyar. İleri 13 testten sonra, hala tarihin en büyük ve en güçlü roketi olan Saturn V ilk kez uzaya gönderildi. Bu roketin motorunu tasarlayan ekipte Türk mühendis İsmail Akbay da yer alıyor.
Apollo 1 görevi sırasında çıkan yangın sonucunda tüm astronotlar ölür:
Ağır bir ders alan NASA, Apollo 7 sistemini geliştirene kadar herhangi bir insan ay görevi gerçekleştirmez. Daha sonra Apollo 8, 9, 10 ve 11'de insansız ve ardından insanlı görevler adım adım gerçekleştirilir. Örneğin birinde Ay'a inecek olan modül uzaya gönderiliyor, diğerinde Ay yörüngesinde duracak olan modül. Her fırlatmada 48 bin ton ağırlığında ve 110 metre yüksekliğinde bir Saturn V roketi çöp olur. Apollo 11'in görev planı aşağıdaki gibidir:
Yapılması gereken şeyler aslında oldukça basit. Ay uçuşunun asıl amacı ilk insanı Ay'a götürmektir. Ek olarak, Dünya'ya sinyal iletmek için bir TV kamerası getirilecek. Bunun dışında, güneş rüzgarlarını ölçmek, Ay'daki yer titreşimlerini kontrol etmek, Ay'ın yüzeyinden örnekler toplamak gibi basit görevler için ekipman olacak. Tüm bunlar yüzeye inecek olan Eagle isimli modülde iki astronot ile alınacak. Bu arada bir astronot, Columbia isimli modül ile görevin teknik detaylarını ayın görüşünden gerçekleştirecek.
Uzun bir hazırlıktan sonra, Apollo 11 ekibi göreve yerleştirilecek:
Modüller Saturn V roketinin ucuna yerleştirilecek, roket modülleri uygun açı ve hızda atmosferden uzaklaştırılacaktır. Aya doğru gönderecek. Aya ulaşmak tam bir işkence. Astronotlar modüller içinde 4 gün boyunca Ay'a doğru sürüklenecekler. Ay yörüngesine ulaşıldığında yere inecek olan modül ayrılacak ve astronotlar yüzeye inecektir. Neil Armstrong ve Buzz Aldrin ellerinden geldiğince Ay'ın yüzeyinde kalacaklar. Her şey tamamlandığında, Eagle modülüne geri dönecekler ve yörüngede Columbia'ya yeniden katılacaklar ve motorları ateşleyecekler. Dönüş yolu, kalkış kadar tehlikeli 4 günden oluşacak.
16 Temmuz 1969 … O zamanın teknolojisine rağmen 1.5 milyar kişi aynı anda bu canlı yayını izliyor ve 10, 9, 8, 7, …
Görev komutanı Neil Armstrong; Kartal modülü pilotu Buzz Aldrin ve Columbia modül pilotu Michael Collins, Saturn V roketinin sonunda dakikalar içinde uzaya ulaşıyor. Modülleri içeren kapsül, 114 kilometre yüksekliğinde ve 110 metre uzunluğundaki Saturn V roketini dünyadan terk ediyor. 75 saat 50 dakikada yaklaşık 396 bin kilometre yol kat eden Apollo 11 modülleri, 19 Temmuz'da Ay yörüngesine varıyor. 1 gün yörüngede hazırlıklarına devam eden astronotlar, 20 Temmuz'da modüllerinden ayrılıyor. Nispeten daha küçük Eagle modülü, komutanın infaz edildiği Columbia gövdesinden ayrılmıştır. Kontrollü bir şekilde, Ay çevresindeki yörüngesi giderek daralır ve yüzeye yaklaşır…
…. O sırada Dünya'da:ABD, Tennessee'de bir evdeyiz. Televizyonda heyecanlananları bir grup bilim adamı izliyor. Gördüğü şey karşısında aniden şok olan TV spikeri:"Astronot Armstrong'un bilgisayarı bozuldu, Ay'a inemeyecek!"
Saatlerdir devam eden heyecan, endişeye ve korkuya yol açıyor … Odadaki sessizliği bozan bir ses “Merak etmeyin, Neil modülü Ay'a indirebilir. "Bilgisayarının arızalanması durumunda aracı manuel olarak kontrol edebilmek için 1,5 ay boyunca pratik yaptı." Aynı ses “Ben Arsev Eraslan, NASA'da Apollo 11'in yazılım ayağı üzerinde çalışıyorum” diyor. Canlı yayını izleyen 1,5 milyar insanın belki de en sakini Eraslan'dır.
Arsev Bey haklı, Armstrong ve Aldrin'i taşıyan modül saatlerce indikten sonra ay yüzeyine başarıyla indi:
Görev, normal süresinin 6 saat ilerisinde seyrediyor. Armstrong ve Aldrin, 6 saat boyunca Ay yüzeyine çıkmak için Eagle modülünde hazırlıklarını tamamladılar… ve şu tarihsel anlar meydana gelir:
"Benim için küçük, insanlık için büyük bir adım"
Buzz Aldrin, Armstrong'dan 20 dakika sonra Ay yüzeyine iniyor Modül ayrılıyor. Şimdi Ay yüzeyinde iki kişi var. TV yayını için getirilen kamera 30 metre uzaklıkta bulunuyor. Astronotlar, deneyler için getirilen cihazları vakit kaybetmeden kurmak zorundadır. Evlerinden, ailelerinden ve o dönemde yaklaşık 4 milyar insanın yaşadığı Dünya adlı bir gezegenden; 396 bin kilometre mesafedeki bir gök cismi üzerinde; iki neşeli çocuk meraklarını gidermeye çalışıyor. Armstrong ve Aldrin, ay yüzeyinde 21.5 saat geçiriyor. Attıkları her adım, kameralarla dünyaya aktarılıyor. Milyonlarca kişi bu yayınları anında takip ediyor. Modüle döndüklerinde geride beyaz bir çuval bırakırlar. Bu çuvalda; 73 ülkenin iyi niyet mesajları, Apollo 1 görevinde ölen astronotların külleri, Apollo 11 ekibi ve Richard Dixon imzalı bir plaka ve NASA yöneticilerinin isimlerinin yer aldığı bir disk var. O diskteki imzalardan biri Türk mühendis İsmail Akbay'a ait.
İsmail Akbay imzasını taşıyan çuval hala ay yüzeyinde:
Armstrong ve Aldrin, Eagle modülüne yeniden girdikten sonra 7 saatlik uyku planını uygular. Geri dönmek daha zor. Eagle modülünü ay yüzeyinden ateşlemeli ve yörüngede Columbia ile yeniden birleşmelidirler. Her adım başarıyla gerçekleştirilir ve Eagle'ın yörüngeye ulaşması 4 saat sürer. Bu birleşmeyi sağlayan bilgisayarların yazılımı da Türk mühendis Arsev Eraslan tarafından geliştirilmiştir. Kendisi; Armstrong, Aldrin ve Collins'i Dünya'ya döndüren dahilerden biridir.
21 Temmuz'da ay yörüngesinden ayrılan modüller, hesaplandığı gibi Dünya'ya doğru hareket etmeye başlar. Eraslan ve ekibi tarafından geliştirilen bilgisayar yazılımı, dönüş yolculuğunun önemli bir bölümünü üstleniyor. Astronotlar dönüşlerinde 10 saat uyurlar. 22 Temmuz'dan 24 Temmuz'a kadar modüllerden iki canlı yayın daha yapıldı. Ana sayfaya dön:
Apollo 11 modülleri için son ve en kritik aşama, Dünya atmosferine giriştir. Çünkü en küçük açı hatası bile modülün binlerce derece sıcaklığa ulaşmasına ve alevler içinde kalmasına neden olabilir. Her şey tekrar iyi gidiyor. Onlarca denemenin ardından alınan derslerle gerçekleştirilen Apollo 11 görevinin son aşaması, Pasifik Okyanusu'ndaki modüllerin paraşütle atılmasıyla sona eriyor. Apollo 11 görevi toplam 195 saat, 18 dakika ve 35 saniye sürdü. Tarih, sadece 1 haftada belki de en büyük bilim başarısıyla süslenir. Ama bu 1 haftanın arkasında aslında binlerce yıllık merak yatıyor; Bir zamanlar Güneş'e ve Ay'a yaratıcılık bahşeden insan zihni, şimdi uzayın derinliklerini keşfetmeye hazır.
Peki Arsev Eraslan ve İsmail Akbay; Bu tarihi olaydan sonra ne yaptılar? Arsev Eraslan, Apollo misyonuna yaptığı başarılı katkıdan sonra, ABD'deki nükleer santrallerin çevresel etkilerini azaltmak için bilgisayarları programladı. İnsanlık tekrar Ay'a giderse ve bu süre daha uzun süre kalırsa; Ay'daki kristallerden mücevherler üretmek için yazılım üretti. Eraslan, bugün aşina olduğumuz "3D yüz algılama teknolojisi" nin mucidi oldu. Bu teknoloji günümüz akıllı telefonlarında kendine yer bulmuştur. Bay Arsev NASA'da çalışmaya devam etti. ABD'deki üniversitelerde geleceğin astronotlarına profesör unvanıyla dersler verdi. Halen Türkiye'de 84 yıllık hayatına devam ediyor:İsmail Akbay
Eğer bu maalesef 2003 yılında ABD'nin Huntsville kentindeki evde çıkan feci yangında kayboldu. NASA'da 12 yıl üst düzey yönetici olmak üzere 31 yıl çalıştı. Uzay dönemi gençlerin Türkiye'ye gelmesine neden olmuştur. Haziran 2000'de İzmir Gaziemir Uzay Kampları ilçesinde düzenlenen Türkiye'nin açılışına katılmış, bu kamptaki ölümüne kadar çalışmaları yakından takip edilmiştir.
İsmail Bey, Türkiye'de "Türk köylülerinin Ay'ın insanlığına ulaşmasını sağlıyor" dedi. Çünkü Bursa'nın Mudanya ilçesine bağlı Zeytinbağı köyünde doğdu ve her duyduğumuzda bizi şişiren hayat hikayelerini içine koydu.
Neil Armstrong, Buzz Aldrin ve Michael Collins ne olacak? Apollo 11 misyonu büyük etkinlikler yarattıktan sonra Türkiye'yi ziyaret ediyorlar:Siz buradayken
Hazır Türkiye, Atatürk'ten daha önce çıktı olarak tarih kitaplarını okudular:
Ay birinci şahıs Neil Armstrong'a ayak bastı, uzun yıllar NASA görevini yaptıktan sonra 2012'de öldü. 90 yaşındaki Michael Collins ve 91 yaşındaki Buzz Aldrin, Amerika Birleşik Devletleri'nde hayatlarına devam ediyor.
Kaynaklar:Tolga Aydoğan, NASA.
